Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2016

Συμβουλές για την αποδοχή τροφίμων με διαφορετικές υφές

Αρθρογράφος: Γιαννούτσου Θεοδώρα Εργοθεραπεύτρια SI.T

Οι παράγοντες που συμβάλλουν στις διαταραχές σίτισης, στο τάισμα ή/και στην κατάποση, μπορεί να οφείλονται σε ιατρικούς, στοματικούς, αισθητικοκινητικούς και συμπεριφορικούς ή σε συνδυασμό αυτών.

Τα προβλήματα σίτισης παρόλο που συνήθως εξετάζονται χωριστά ανάλογα με την αιτία η οποία τα προκαλεί, είναι σπάνιο να οφείλονται σε μία και μόνο αιτία και συνήθως τα αποτελέσματα αυτών των προβλημάτων επηρεάζουν πολλούς τομείς. Για παράδειγμα, στα παιδιά με σοβαρά προβλήματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης παρατηρείται γενική καθυστέρηση στις κινητικές δεξιότητες του στόματος (Schubeth, Amirault & Case-Smith, 2010).

Οι ιατρικές καταστάσεις που επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία της σίτισης και ασκούν επιρροή στην προθυμία του παιδιού να συμμετέχει σε δραστηριότητες φαγητού, συνήθως εντοπίζονται σε παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση, με δομικές ανωμαλίες στόματος, καθώς και σε γαστροοισοφαγικά προβλήματα. Ορισμένες από τις πιο κοινές διαγνωστικές κατηγορίες σχετίζονται με τις δυσλειτουργίες σίτισης συμπεριλαμβανομένων της προωρότητας, των μυοσκελετικών ανωμαλιών καθώς και των ανατομικών δυσπλασιών όπως το λαγόχειλο, οι τραχειοτομίες και τα προβλήματα όρασης (Schubeth et al., 2010).

Οι στοματικοί, οι συμπεριφορικοί καθώς και οι αισθητικοκινητικοί παράγοντες που μπορεί να ενοχοποιηθούν για τις διαταραχές σίτισης είναι: α) οι αλλεργίες σε κάποιες τροφές ή ομάδες τροφών όπως η γλουτένη που περιέχεται  στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη κ.α., β) οι διαταραχές συμπεριφοράς οι οποίες οφείλονται σε παράγοντες όπως η ανησυχία, η υπερευαισθησία, η συναισθηματική ακαμψία ή η ανάγκη για ρουτίνα ή η απορύθμιση συμπεριφοράς και γ) οι αισθητηριακοί παράγοντες οι οποίοι είτε μειώνουν τη λειτουργικότητα του παιδιού είτε καθιστούν δύσκολη την επικοινωνία μεταξύ του παιδιού και του περιβάλλοντός του. Τα αισθητηριακά συστήματα – αιθουσαίο, απτικό, ιδιοδεκτικό – είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και δημιουργούν διασυνδέσεις με άλλα συστήματα του εγκεφάλου όσο προχωρά η ανάπτυξη τους. Αυτού του είδους η αλληλεπίδραση οργανώνει τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που δέχεται ο εγκέφαλος έτσι ώστε να μπορεί το παιδί να αλληλεπιδρά επιτυχώς με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, παρατηρείται διαταραγμένη λειτουργία των αισθητηριακών συστημάτων η οποία επηρεάζει εκτός των άλλων και τον τομέα της σίτισης (Sensory Integration International; Schubeth et al., 2010; Korth & Rendell, 2015).

        Οι πρακτικές που μπορείτε να εφαρμόσετε προκειμένου να παρέμβετε ως γονείς στις παραπάνω δυσκολίες αναφέρονται στη συνέχεια. 

1.    Αλλάξτε την οδοντόκρεμα που χρησιμοποιεί το παιδί σας!

Αυτή η επιλογή θα σας δώσει το πλεονέκτημα της νέας γεύσης. Ακόμη, η επιλογή μιας νέας οδοντόκρεμας η οποία ταυτόχρονα ανήκει σε διαφορετική εταιρία ενδεχομένως να έχει διαφορετική υφή (ίσως πιο αμμώδης). Επιπρόσθετα, επιλέγοντας μια νέα οδοντόβουρτσα μπορείτε να πετύχετε είτε μεγαλύτερη πίεση (εάν είναι σκληρή η οδοντόβουρτσα) είτε διαφορετική υφή μέσα στο στόμα.

2.    Κάντε μαλάξεις στα ούλα του παιδιού σας!

Χρησιμοποιώντας τα δάκτυλά σας, μπορείτε να κάνετε μασάζ στα ούλα του παιδιού σας. Τα αισθητηριακά ερεθίσματα που θα προκληθούν μέσα στο στόμα του παιδιού είναι αποδεκτά αφενός βοηθούν στην αισθητηριακή απευαισθητοποίηση της περιοχής και αφετέρου στην αποδοχή των ποικίλων υφών που θα εισάγετε.

3.    Χρησιμοποιήστε συσκευές με δόνηση!

Κατά τη διάρκεια του φαγητού έχετε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσετε συσκευές με δόνηση. Αυτού του είδους τα εργαλεία διαθέτουν επιφάνειες με διαφορετικές υφές, οι οποίες βοηθούν στην απευαισθητοποίηση της περιοχής  τους στόματος κυρίως όταν πρόκειται για στοματική ευαισθησία.

4.    Τροποποιήστε τις τροφές που δέχεται το παιδί σας!

Οι τροποποιήσεις στις τροφές που ήδη αποδέχεται το παιδί σας, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια σας. Για παράδειγμα, εάν του/της αρέσουν τα μπισκότα βάλτε επάνω λίγη μαρμελάδα ή οποιοδήποτε άλλο σκεύασμα επιθυμείται. Η ποσότητα της μαρμελάδας που θα τοποθετήσετε θα πρέπει αν είναι πολύ μικρή και να μη ξεπερνά το ¼ της ποσότητας ενός μικρού κουταλιού (κουτάλι του τσαγιού).  Ακόμη, αυτή η πρακτική μπορεί να σας επιτρέψει την σταδιακή εισαγωγή μιας νέας γεύσης ή/και υφής. Η σταδιακή εισαγωγή της νέας γεύσης ή/και υφής είναι απαραίτητο να γίνει σε συνδυασμό με μια τροφή που αγαπά το παιδί, επομένως θα την αποδεχτεί ευκολότερα. Εάν η βάση της τροφής που θα εισάγετε είναι νέα, τότε η εισαγωγή θα είναι πιο δύσκολη.
Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε νέες παραλλαγές της ήδη αποδεκτής τροφής, Για παράδειγμα, εάν το παιδί μπισκότα με γεύση σοκολάτα, μπορείτε να του δώσετε μπισκότα με γεύση φράουλα. Άλλη μία επιλογή θα ήταν να φτιάξετε μαζί τα μπισκότα που πρόκειται να φάει αντί να τα αγοράσετε.

5.    Αφήστε το παιδί να παίξει με το φαγητό του!

Αυτή η πρακτική θα τα κάνει να νιώσουν άνετα με την τροφή τους, έτσι θα μπορέσετε να εισάγετε πιο εύκολα την τροφή που επιθυμείτε.

6.    Χρησιμοποιήστε πιάτα με διαχωριστικό!

Με αυτή την επιλογή έχετε την δυνατότητα να εισάγετε νέες τροφές κατά την διάρκεια των γευμάτων, χωρίς όμως να υποχρεώνεται το παιδί σας να τις φάει ή να τις ακουμπήσει. Δώστε του χρόνο να τις δοκιμάσει όποτε εκείνο επιλέξει.

7.    Δώστε στο παιδί σας αυτονομία!

Παίξτε με το παιδί σας δίνοντάς του την ευκαιρία να ταΐσει εσάς ή τα αδέρφια του. Εναλλακτικά, μπορεί να ταΐσει κάποιο ζώο που ενδεχομένως έχετε ή κάποιο παιχνίδι (συμβολικό παιχνίδι).

8.    Ενθαρρύνεται την εξερεύνηση αντικειμένων από το στόμα!

Ενθαρρύνεται το παιδί σας να μασήσει διάφορα μασώμενα παιχνίδια  (ίσως βρεφικά) των οποίων έχει ελεγχθεί η ασφάλεια.

9.    Προτιμείστε τα απτικά ερεθίσματα!

Οι απτικές δραστηριότητες μας δίνουν τη δυνατότητα να εισάγουμε νέες υφές. Χρησιμοποιώντας απτικά παιχνίδια επιτυγχάνεται  η αποδοχή των υφών λόγω της απευαισθητοποίησης συγκεκριμένων περιοχών του σώματος όπως τα χέρια ή οι πατούσες.

10.   Συμβουλευτείτε έναν Εργοθεραπευτή!

Συμβουλευτείτε τον Εργοθεραπευτή σας έτσι ώστε οι δραστηριότητες αισθητηριακής επεξεργασίας να ενσωματωθούν τόσο στις θεραπευτικές συνεδρίες όσο και στο σπίτι.


Βιβλιογραφικές αναφορές

Korth, K. & Rendell, L., (2015). Feeding Intervention. In J. Case-Smith,  & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children and Adolescents, (7th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 389-415.

Sensory Integration: the concept, (1991). In A parent’s guide to understanding Sensory Integration. California: Sensory Integration International.

Schuberth, L.M., Amirault, L.M. & Case-Smith, J. (2010). Feeding Intervention. In J. Case-Smith,  & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children, (6th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 446-473.




Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου 2016

Γραφή και Εργοθεραπεία

Αρθρογράφος: Γιαννούτσου Θεοδώρα Εργοθεραπεύτρια SI.T.

Η γραφή αποτελεί μία σύνθετη δεξιότητα που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής του παιδιού η οποία μπορεί να οριστεί ως την διαδικασία διαχείρισης του γραπτού λόγου. Παράγοντες όπως ο συντονισμός των ματιών αλλά και των χεριών, η λαβή του μολυβιού, ο σχηματισμός των γραμμάτων καθώς και η στάση του σώματος εμπλέκονται στην πολύπλοκη αυτή διαδικασία. Η ανάπτυξη της γραφής κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μπορεί να μας δώσει σημαντικές ενδείξεις για ενδεχόμενες αναπτυξιακές δυσκολίες οι οποίες συνήθως επηρεάζουν την ταχύτητα με την οποία μαθαίνει το παιδί (AOTA, 2002). 

Παρόλα αυτά, η διαδικασία της γραφής δεν αποτελεί μόνο μία κινητική δεξιότητα, αλλά ταυτόχρονα απαιτεί: α) να γνωρίζουμε τα γράμματα και  τη μορφή τους, β) να μπορούμε να θυμηθούμε  τη μορφή τους καθώς και γ) να μπορούμε να τα γράψουμε στο χαρτί μέσω της σωστής χρήσης των κινήσεων του χεριού αλλά και του σώματος. Ακόμη, απαιτούνται δεξιότητες αλλά και λειτουργίες όπως η οργάνωση, η επίλυση προβλήματος, η ικανότητα της ομιλίας αλλά και της ανάγνωσης, ο ιδεασμός αλλά και γραφοκινητικές ικανότητες. Επιπρόσθετα, η λειτουργική ικανότητα της γραφής λειτουργεί υποστηρικτικά στις επιδόσεις των μαθητών τόσο στο σχολείο όσο και το πανεπιστήμιο καθώς τους επιτρέπει να ολοκληρώνουν τις εργασίες που τους αναθέτονται μέσα στο απαιτούμενο χρόνο ενώ ταυτόχρονα κάνουν ευανάγνωστα γράμματα (Schneck &Case-Smith, 2015). 

Οι Εργοθεραπευτές μπορούν να αξιολογήσουν τις υποκείμενες συνιστώσες που υποστηρίζουν τις γραφοκινητικές ικανότητες των μαθητών, όπως τη μυϊκή δύναμη, την αντοχή, τον συντονισμό και τον κινητικό έλεγχο. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς μπορούν επίσης να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων της γραφής ενθαρρύνοντας τα παιδιά τους να συμμετέχουν σε δραστηριότητες εντός σπιτιού προκειμένου να ενισχυθούν οι εμπλεκόμενες δεξιότητες (AOTA, 2002).

Πως μπορεί όμως να παρέμβει ένας Εργοθεραπευτής;

Ένας Εργοθεραπευτής μπορεί να παρέμβει μα τους ακόλουθους τρόπους:
Ø  Επιδεικνύουν την κατάλληλη στάση σώματος η οποία θα λειτουργήσει υποστηρικτικά έτσι ώστε να  χρησιμοποιηθούν κατάλληλα τα χέρια, οι βραχίονες, το κεφάλι καθώς και τα μάτια.
Ø  Μετρούν το επίπεδο της φυσικής δύναμης αλλά και της αντοχής.
Ø  Αναλύουν τον έλεγχο της λεπτής κινητικότητας, όπως την ικανότητα ενός παιδιού να κρατά το μολύβι/στυλό/μαρκαδόρο κ.λπ..
Ø  Καθορίζουν την οπτική αλλά και αντιληπτική ικανότητα που επιδρούν στην ικανότητα του παιδιού να κάνει ευανάγνωστα γράμματα χρησιμοποιώντας το εκάστοτε εργαλείο.
Ø  Συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην αξιολόγηση των προτύπων γραφής και συνεργάζεται με τους δασκάλους προκειμένου να εφαρμόζονται οι κατάλληλες μέθοδοι και στο σχολικό πλαίσιο.
Ø  Προτείνουν δραστηριότητες εντός σπιτιού οι οποίες προάγουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται (AOTA, 2002).

Τι μπορεί να κάνει η οικογένεια?

Οι γονείς ακολουθώντας τις συμβουλές των Εργοθεραπευτών μπορούν να:
Ø  Ενθαρρύνουν το παιδί να εμπλακεί σε αθλήματα αλλά και παιχνίδια τα οποία βελτιώνουν τον συντονισμό των ματιών αλλά και του σώματος.
Ø  Προωθούν τη χρήση μεταλλικών μαχαιροπίρουνων κατά τη διάρκεια των γευμάτων προκειμένου να αναπτυχθούν οι κατάλληλες λαβές.
Ø  Παρέχουν δραστηριότητες που εξασκούν τα χέρια, όπως το κόψιμο του φαγητού.
Ø  Ενθαρρύνουν το παιδί να γράφουν γράμματα στους παππούδες αλλά και στους φίλους του (AOTA, 2002).

Συνεπώς με την κατάλληλη συνεργασία του Εργοθεραπευτή και της οικογένειας, μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς οι γραφοκινητικές δυσκολίες ενός παιδιού.


Βιβλιογραφικές αναφορές

Schneck M. C.- Case-Smith J. (2015). Prewriting and Handwriting skills. In J. Case-Smith,  & J.C. O’ Brien, (Εds), Occupational Therapy for Children and Adolescents, (7th ed.). Missouri: Mosby Elsevier, 498-524.